Wat is het?
De neolithische site van Çatalhöyük bestaat uit twee kunstmatige heuvels met overblijfselen van menselijke bebouwing uit de periode 7.400-5.500 voor Christus. Ze behoren tot de oudste opgegraven gebouwen ter wereld en zijn in unieke staat gezien hun leeftijd. Dit was een grote nederzetting (tot 10.000 inwoners) en hij werd permanent bewoond. Er zijn huizen van in zon gedroogde baksteen gevonden, evenals muurschilderingen en andere decoraties zoals rituele vrouwenfiguurtjes van klei. De nederzetting werd voor het eerst opgegraven tussen 1961 en 1965.

Cijfer: 5,5 (Het is echt heel oud en de werelderfgoedstatus laat ik onbetwist, maar de bezoekerservaring is zoals zo vaak bij dit soort opgravingen helaas maar matig.)

Toegang: Gratis.

Hoeveel tijd: Half uur.

Opvallend: Çatalhöyük ligt niet ver van de grote stad Konya, maar in een desolate streek. Je rijdt er gemakkelijk naar toe via een verlaten snelweg, alleen de laatste 10 kilometer is het een plattelandsweggetje.

De laatste 100 meter zijn momenteel zelfs onverhard: ze zijn er iets groots aan het bouwen, zo te zien een nieuwe bezoekerscentrum met ruimte voor souvenirwinkels en een restaurant. De uitkijktoren staat al. Tot dat complex gereed is, moet je het doen met een heel bescheiden museum met feitelijk alleen maar uitleg en geen originele vondsten, en enkele nagemaakte huizen.

De huizen laten goed zien hoe de decoratie van binnen was: met muurschilderingen en reliëfs aan de wand. De mensen gingen hun huizen in via een ladder vanaf het dak. Ze hadden geen ramen of deuren – de replica heeft dat wel, met de grappige vermelding “dit is alleen voor moderne bezoekers, het originele huis had geen deur!”  

De opgravingen zijn gedaan op twee heuvels en over beide is een grote overkapping aangebracht om ze tegen weer en wind te beschermen. Helaas was de tweede, zuidelijke heuvel gesloten tijdens mijn bezoek. Ik zag vlak voor mij iets de tent van ‘Heuvel 1’ inschieten – het leek op één van de alomtegenwoordige Turkse straathonden. Binnen zag ik hem niet meer, maar de pootafdrukken overal in het zand vertelden genoeg.

Wat er te zien is zijn de lemen vloeren van de woningen, de muren ertussen en grote, ronde gaten. Deze laatsten waren graven: de inwoners begroeven hun voorouders onder hun huizen.

Een week later bezocht ik het Museum van Anatolische Beschavingen in Ankara, waar de beste vondsten uit Çatalhöyük worden tentoongesteld. Het is toch jammer dat je ter plekke geen idee hebt gekregen van hun muurschilderingen, vrouwenbeeldjes en gebruiksvoorwerpen; misschien als het nieuwe bezoekerscentrum af is dat ze dan ook wat originele vondsten terug gaan plaatsen.