Íznik is Turkije’s werelderfgoednominatie 2024. Waarschijnlijk gaan ze andermaal voor de ‘gelaagde’ benadering (net als bij Pergamon), die historische continuïteit presenteert van de prehistorie tot het Ottomaanse rijk. Vier specifieke onderwerpen springen er uit voor Íznik: de productie van keramische tegels, de Byzantijns-Ottomaanse architectuur, de interactie van de stad met het nabijgelegen meer en haar rol in de geschiedenis van het Christendom.

Íznik heeft tegenwoordig 22.000 inwoners en een bruisend, voetgangersvriendelijk stadscentrum. Ik begon met het verkennen van de geschiedenis van keramische tegels, aangezien ik onlangs in het Islamic Arts Museum in Kuala Lumpur enkele mooie voorbeelden van Iznik-tegels zag.

Zoek naar ‘Çini fırınları’ op Google Maps en je komt aan op de archeologische vindplaats waar ze de ovens van Iznik aan het uitgraven zijn. Je moet ze van achter een hek bekijken, maar de vondsten zijn gelabeld met borden die groot genoeg zijn om een idee te krijgen van waar je naar kijkt (“keramisch afval”, “ovenhaard”, “waterput”).

Het onlangs omgedoopte Museum van Turks-Islamitische kunst zit in een prachtig historisch gebouw. Het was een Ottomaanse openbare gaarkeuken en karavanserai. Nu heeft het één tentoonstellingsruimte die volledig is gewijd aan het Iznik-tegelwerk en zijn geschiedenis. Je ziet dat de kleuren en ontwerpen in de loop van de tijd veranderden.

Verspreid over de stad staan veel gebouwen uit het Ottomaanse tijdperk. De mooiste is de Groene Moskee, met zijn betegelde minaret en uitgesneden marmeren decoraties.

Er is nauwelijks iets over van de christelijke geschiedenis van Iznik, dat destijds bekend stond als Nicea. Het meest prominente voorbeeld is de Hagia Sophia, onlangs omgevormd van een museum tot een moskee. Het interieur voelt zielloos aan: het vertoont nog steeds schade van meerdere branden sinds de 15de eeuw en is meest een grote open ruimte zonder decoratie. Het enige opvallende detail dat ik zag was het Byzantijnse mozaïek (“opus sectile”?) vlak achter de ingang, dat in de jaren vijftig werd blootgelegd na het verwijderen van een vloerlaag.

Iets meer over de rol van Iznik in de geschiedenis van het Christendom is te vinden in het Archeologisch Museum van Iznik. Dit museum is pas begin dit jaar geopend en zit in een enorm, modern gebouw. Het lijkt te zijn gemodelleerd naar dat in Troje, maar heeft gelukkig van de fout daar geleerd dat je niet alle ruimte hoeft te gebruiken als je nog niet genoeg inhoud hebt.

Het neemt je mee door de geschiedenis van Iznik en de regio rond het meer. Er is een formidabele sarcofaag uit Hisardere te zien en de twee concilies in Nicea worden uitgelegd, waar de christelijke bisschoppen bijeenkwamen om over belangrijke geloofskwesties te beslissen. Ze beweren dat de eerste (325 n.Chr.) feitelijk buiten de stadsmuren van Nicea/Iznik werd gehouden, en de tweede (787 n.Chr.) in de Hagia Sophia in de stad.

Over het algemeen lijkt Iznik helemaal voorbereid om later dit jaar de ‘werelderfgoedkeuring’ te ondergaan. Alle bezienswaardigheden hebben tweetalige informatiepanelen, het nieuwe museum heeft op tijd zijn deuren geopend en de straten zien er schoon en gezellig uit. Alleen aan de stadsmuren vinden nog de laatste restauratiewerkzaamheden plaats.