Het archeologische complex van Banteay Chhmar is het hart van het hedendaagse plaatsje in het noordwesten van Cambodja dat dezelfde naam draagt. De oude site wordt omringd door een brede gracht, nog steeds gevuld met water. De moderne plaats is veel kleiner en voelt als een tijdelijke nederzetting.

Mijn bezoek aan Banteay Chhmar werd georganiseerd door de lokale Community-Based Tourism (CBT) groep. Ik verbleef een nacht bij één van hun gastfamilies, in een fijne kamer op de tweede verdieping van een traditioneel houten woning. Ik lunchte en dineerde in hun CBT-clubhuis, en een lokale gids leidde me rond in het archeologische complex. En één van hun chauffeurs bracht me de volgende dag naar de grens met Thailand bij Poipet.

De man die me eerder op het CBT-hoofdkwartier had ontvangen, had zijn officiële gidsenuniform aangetrokken en pikte me met zijn motor op om aan het eind van de middag naar de opgravingen te gaan. We kwamen geen andere toeristen tegen, er komen er maar een paar per week. De toegangsprijs is 5 USD.

Banteay Chhmar werd eind 12de of begin 13de eeuw gebouwd door koning Jayavarman VII, die ook verantwoordelijk was voor Angkor Thom. Het was een tempelcomplex, gebouwd om het succes van de Khmer in de militaire campagne tegen de Champa te vieren. De entree is recent volledig gerestaureerd dankzij een Cambodjaanse schenker.

Binnen is het terrein nog steeds volledig bedekt met steenpuin; 95% van de gebouwen is in de loop van de tijd ingestort, maar alles ligt er nog. Er is een houten loopbrug over de stenen heen gebouwd, zodat je niet meer hoeft te klauteren. Vanaf die loopbrug kijk je naar beneden in de heiligdommen. Eén van hen heeft een van de weinige gezichtstorens die buiten Angkor te vinden zijn. Ook de zuilengalerijen zijn nog intact.

Het is tot nu toe een mooi complex in Angkor-stijl geweest, maar wat daarna komt is verbluffend: de reliëfsnijwerken op de buitenmuren. De oostgalerij heeft afbeeldingen van meerarmige Avalokiteshvara Bodhisattva’s: één met 32 armen, de anderen met 16, 8, 4, 2.

Oorspronkelijk waren er acht kunstwerken, waarvan er nu zes weer op hun plek staan. In 2020 werden nog twee gravures geretourneerd uit het Nationaal Museum in Phnom Penh, werken die in 1999 vanaf deze locatie waren gestolen.

De volledige galerijmuren worden momenteel hersteld, vele meters zijn al gedaan en er wordt nog steeds aan gewerkt door Cambodjaanse teams.

In tegenstelling tot andere Khmer-sites, zijn de gravures hier niet alleen religieus van aard, maar tonen ze ook scènes uit het dagelijks leven en van de strijd op land en water tussen de Khmer en hun vijanden, de Cham. Aan de noordkant zitten de originele reliëfs nog op hun plek.