Wat is het?
De Stenen bollen van de Diquís zijn tot 2 meter doorsnede grote, door mensenhanden gevormde perfect ronde voorwerpen uit de periode 700 – 1500. Ze zijn gemaakt door leden van de Diquís, een Precolumbiaanse inheemse stam uit Costa Rica. Het werelderfgoed bestaat uit vier archeologische vindplaatsen waar naast 45 bollen ook begraafplaatsen, bestrating en terpen gevonden zijn uit dezelfde tijd.

Cijfer: 7 (Het is het soort werelderfgoed waar ik altijd naar uitkijk: overblijfselen van een oude cultuur. Alleen zijn hier slechts de stenen bollen overgebleven – net alsof je van Nederland in de 20^ste eeuw alleen de tuinkabouters terug vindt! Desondanks is het een sfeervolle en keurig onderhouden plek in een omgeving vol bananen- en palmolieplantages.)

Toegang: De entree kost 5 dollar voor buitenlanders. Ik mocht gratis naar binnen en kreeg een privé-rondleiding vanwege mijn speciale status als werelderfgoedreiziger.

Hoeveel tijd: Voor het museum en de op dit moment enig toegankelijke route samen heb je ongeveer een uur nodig.

Opvallend: Met hulp van mijn Costa Ricaanse contact Esteban heb ik enkele weken geleden geprobeerd toestemming te krijgen voor het bezoek aan meer dan één en het liefst alle vier archeologische vindplaatsen van deze bollen. Helaas bleek alleen de hoofdlocatie, Finca 6, geopend. Wel zou ik een rondleiding met gids krijgen over het terrein. De mensen achter het loket raken bij mijn komst op het afgesproken tijdstip enigszins in verwarring (wat wil ze?), maar na wat gezoek in de computer vinden ze een afspraak met een Nederlandse. Dat ben ik dus. Ik hoef geen entreekaartje te kopen en krijg een gids mee om het museum en de opgravingen toe te lichten.

Het museum is klein, maar laat zien dat de Diquís naast stenen bollen ook keramiek en stenen beeldjes hebben nagelaten.

Daarna lopen we het terrein van de opgravingen op. Er is een pad aangelegd dat je langs de belangrijkste punten voert van wat ooit een nederzetting was met zo’n 500 inwoners. Het duurt maar een paar minuten voordat de eerste bol te zien is.

Voordat we er dichterbij kunnen komen gebeurt er eerst iets wat ook typerend is voor deze plek: er komt een vracht bananen voorbij! De grond in deze omgeving is sinds de jaren dertig door de United Fruit Company (nu: Chiquita) in gebruik als bananenplantage. Ze gebruiken een systeem van rails over het terrein waarlangs de zware trossen bananen door een mannetje worden voortgetrokken. Je hoort ze van ver aankomen, het is net of je een trambaan moet oversteken.

De eerste stenen bollen die we zien horen bij woningen van hooggeplaatste inwoners. Hun huizen stonden op een verhoging, met een oprit gemaakt van rivierstenen en dan aan weerszijden van de ingang elk een stenen bol. Naar gelang het prestige van de bewoner waren de bollen groter of kleiner. Enkelen zijn ook bewerkt met in de steen gekerfde tekeningen (deze exemplaren staan nu allemaal in musea).

De nederzetting was op een gunstige plek gebouwd vlakbij een rivier. Ze wordt doorkruist door zijstromen. Uit de rivier haalden ze stenen om te bewerken, hoewel de grotere stenen voor de bollen wel van verder weg zijn gehaald.

De meeste stenen bollen die hier bij Finca 6 zijn gevonden, zijn bewaard gebleven omdat ze eeuwenlang onder dikke lagen sediment begraven lagen. Ze lagen tot wel anderhalve meter diep. Door de zon en ook door landbouwmachines van de bananenplantage zijn sommige exemplaren beschadigd geraakt. Vandaar dat de meesten nu herbegraven zijn en alleen met hun topje boven het gras uitkomen.

Naast de bollen voor de huisdeur van de hooggeplaatste personen, waren er ook bollen geplaatst op publiek terrein. Deze hadden waarschijnlijk een rol bij ceremonies.

Aan het eind van de route liggen nog twee groepen bollen die vanaf andere plaatsen in de provincie hier naar toe zijn gebracht. Ze zijn her en der gevonden en hebben lang gewoon bij mensen thuis of in de tuin gelegen. Hier worden ze nu beschermd, hoewel ze wel te lijden hebben onder de zon en wisselende temperaturen. Aan deze geheel uitgegraven bollen kun je wel mooi zien hoe ze gemaakt zijn: uit een grote steen gehakt en daarna geschuurd.

Na de rondleiding met gids loop ik zelf hetzelfde rondje nogmaals, om nog wat extra foto’s te maken en de informatieborden te lezen. Het is een lekker rustige plek om te wandelen, met natuurlijk weer veel vogels. Opeens hoor ik veel lawaai tussen de bladeren – ja hoor, het zijn weer apen. De derde apensoort van deze reis alweer: het gele doodshoofdaapje. Een stuk of 10 van deze kleine aapjes dartelt door de bomen en laat zich goed zien.