Het Plantagesysteem van West Curaçao staat op de Voorlopige Lijst van het Nederlands werelderfgoed. Dat betekent dat het plan is om het in de toekomst “echt” te gaan voordragen. Er is echter nog geen jaar vastgelegd –  er moet meer onderbouwd worden en eventueel samenwerking gezocht met andere Caribische landen. Als laatste redmiddel kan het zelfs worden overwogen om het als uitbreiding op het bestaande werelderfgoed Willemstad naar voren te brengen.

De kandidaat-nominatie omvat 4 voormalige plantages in het westelijk deel van Curaçao. Deze bezocht ik allemaal, verspreid over 2 dagen.

Mijn eerste was Landhuis Savonet, dat bij de entree van het Christoffelpark ligt. Met een toegangskaartje tot het park mag je ook het huis in. Het landhuis was het hoofdgebouw van de plantage, daar waar de (Nederlandse) eigenaar woonde met zijn familie.

Een paar typische kenmerken van de bouwstijl van zo’n landhuis vallen meteen op bij Savonet: de locatie was bijvoorbeeld zo gekozen dat de passaatwind door de openstaande deuren en ramen van het huis waaide en voor verkoeling zorgde. Ook heeft het een zadeldak om de schaarse regen op te vangen. De muren zijn van versteend koraal en het dak van hout.

Savonet is nu ingericht als een klein museum, met archeologische vondsten en spulletjes uit de latere tijd van het plantageleven (19de en 20ste eeuw).

Voor een meer diepgaand bezoek is Landhuis Ascencion het meest geschikt. Dit is wekelijks op donderdagochtend op afspraak te bezoeken met een rondleiding. Het terrein wordt beheerd door een Nederlands echtpaar in dienst van een stichting. Het gebouw zelf is eigendom van Monumentenzorg. Het wordt in normale jaren verhuurd voor bruiloften, partijen en vergaderingen, maar dat zit er dit jaar uiteraard niet in. Het Nederlandse ministerie van Defensie echter heeft een speciale band met het gebouw en stationeert hier zijn manschappen als ze op oefening gaan op Curaçao. Bovenin is een slaapzaal gemaakt en het terrein is ook groot genoeg om wat legertenten op kwijt te kunnen.

Het landhuis Ascencion dateert al uit 1672. Het hoorde bij een plantage waar o.a. mais en fruit werden verbouwd voor de lokale markt. Het ziet er van de buitenkant netjes geconserveerd uit, maar wat het het meest onderscheidt van de andere landhuizen is dat ook het interieur vrij goed bewaard is gebleven. Tot aan enkele meubelstukken uit de 17de eeuw aan toe.

Ook heeft het een galerij aan de binnenzijde die helemaal om de formele kamer in het centrum loopt.

De rondleiding focust zich op de geschiedenis van het landhuis, van het “plantagesysteem” dat de kern van de werelderfgoednominatie zou moeten vormen is weinig tastbaars aanwezig. De plantages zelf zijn helemaal overwoekerd met bomen en struiken, het brakke water dat er na het leegpompen van de zoetwaterbubbel vanuit de Shell-raffinaderij is gekomen staat maar weinig vegetatie toe.

Ook van het leven van de slaven is niks meer te zien. Zij woonden in hutten naast het landhuis. Wel is een originele slavenbel bewaard gebleven, die op moest roepen om aan het werk te gaan.

Plantage Knip stamt ook uit de 17de eeuw. Het is vooral bekend om de grote slavenopstand die hier in 1795 uitbrak. Ook dit landhuis is te bezichtigen en er is een museum dat over het leven van de slaven vertelt. Ik kwam er echter voor een gesloten deur te staan, het gebouw is op het moment gesloten (of houdt er heel bijzondere openingstijden op na). Dus hier moet ik me beperken tot een foto van het grote gele complex vanachter het hek.

Een speciaal geval is Landhuis San Juan. Dit bereik je via een onverharde weg van ongeveer een kilometer. Er is een slagboom en er wordt entree geheven – niet voor het landhuis maar omdat de privé-weg langs het landhuis naar een idyllisch strandje schijnt te lopen. Voor iedere auto die passeert moet 10 Antilliaanse gulden (5 EUR) betaald worden.

De man die het geld int zit onder een boom voor het huis. Ik parkeer bij hem en zeg dat ik alleen het landhuis wil bekijken en fotograferen. Naar binnen kun je niet – “we zijn aan het renoveren”. Er is veel werk te verzetten hier, aan de voorzijde is het groen aan het oprukken en de achterzijde van het pand is helemaal ingestort. Dit Landhuis San Juan is in particulier bezit en dus niet van Monumentenzorg – het wordt zo wel een zware kluif hier weer wat van te maken.

Naast deze 4 landhuizen zijn er op Curaçao nog een stuk of 70 andere landhuizen bewaard gebleven (van de ca. 160 die er ooit stonden). Deze anderen zijn ofwel vrijwel helemaal vervallen of hebben een nieuwe bestemming gekregen. In een paar zitten restaurants, zoals in Landhuis Dokterstuin waar “Restaurant Komedor Krioyo” gevestigd is. Als toepasselijke afsluiting van deze autorit langs de plantages eet ik hier mijn lunch.