Wat is het?
Het Koffiecultuurlandschap van Colombia is een systeem van collectief bebouwde koffieplantages in een bergachtig landschap. Het gebied omvat 6 regio’s met in totaal 18 dorpen en 24.000 kleine koffieboerderijen. Samen zijn ze goed voor zo’n 35% van de Colombiaanse koffieproductie. De plantages en bijbehorende dorpen zijn in de 19de eeuw gesticht en nog altijd in gebruik.

Cijfer: 6 (Omdat het zo’n groot gebied is, heeft het weinig focus. Waar moet je naar op zoek om het gezien te hebben? Ik ging maar op bezoek bij een koffieboer, hoewel ik het koffieproductieproces ook elders (Nicaragua!) al eens gezien had.)

Toegang: Van het landschap kun je gratis genieten. Het werelderfgoed omvat een enorm gebied, verdeeld over 6 zones en 3 provincies. Ik verbleef in de regio Armenia-Salento. Hier bezocht ik een koffieboerderij net buiten het kerngebied van het werelderfgoed. De tour daar kostte 20.000 pesos (5,50 EUR).

Hoeveel tijd: Een halve dag.

Opvallend: Tot de ochtend van mijn bezoek zat ik nog een beetje te twijfelen, zal ik een fiets huren of toch maar gaan wandelen door het koffiegebied ten zuiden van Salento? De koffieboerderij die ik op het oog heb om te bezoeken – El Recuerdo – ligt maar een kleine 5 kilometer buiten de stad dus ik besluit te gaan lopen.

Dat blijkt een goede keuze. Het pad is grotendeels beschut tegen de zon door bomen, dus het is niet al te warm. Zoals gebruikelijk op het Colombiaanse platteland zit de weg vol gaten en gaat het heuvel op, heuvel af. Met een mountainbike is het wel te doen en ik kom ook minstens evenveel mountainbikers tegen als op een wandeling op zondagochtend in Nederland. Gelukkig is de weg breed en hebben we geen last van elkaar.

Niet ver buiten Salento beginnen de koffieplanten voor het eerst op te vallen in het landschap. De regio heeft zeker geen monocultuur aan koffie, bananen zie je bijvoorbeeld ook veel.

Langs deze weg, die door een gebied loopt dat ‘Palestina’ heet, zitten meerdere koffieboerderijen die te bezoeken zijn. Er zit één hele grote bij (El Ocaso), waar je zelfs vooraf moet boeken voor een tour. Daarnaast meerdere kleinere. Sommige adverteren met Engels sprekende gidsen als onderscheidend kenmerk.

De boerderij waar ik naar op weg ben heet ‘El Recuerdo’. Hij ligt helemaal aan het einde van de route. Het is een kleine boerderij, waar geheel organisch geproduceerd wordt. Ze zijn lid van de Rainforest Alliance, een wereldwijde organisatie die een keurmerk geeft voor duurzame landbouw.

Als ik het terrein op stap, word ik meteen verwelkomd door een gids. Hij is student biologie en leidt hier de mensen rond in het Spaans en Engels. We kunnen meteen van start – iedereen krijgt hier een privé-tour. We doen het in een mix van talen, zodat hij zijn Engels kan oefenen en ik mijn Spaans.

We kijken eerst bij de jonge planten. Een volwassen koffieplant kan 24 jaar lang koffiebonen produceren. Het duurt echter bijna 2 jaar voordat een nieuwe plant gekweekt is. Hier hebben ze een paar jongere planten in aanwas.

Deze koffieboer houdt er wat andere principes op na dan zijn buren en de coöperatie. De boerderij is gebaseerd op polycultuur, dat wil zeggen dat ze naast koffie ook medicinale planten en vruchten produceren.

De gids laat me wat planten zien (ze hebben zelfs 1 originele Colombiaanse coca-plant – “de plant kan er ook niks aan doen wat er allemaal gebeurd is”) en vruchten proeven. Iets wat op een oranje sinaasappel lijkt blijkt een heel zure mix te zijn van sinaasappel en citroen.

Vast omdat hij bioloog is, vindt de gids het leuk om ook wat andere bijzonderheden in de tuin te laten zien. Dit is bijvoorbeeld het nest van een kolibrie, met 2 eieren er in.

Wat nog meer bijzonder is aan deze koffieboerderij is dat ze de koffie op traditionele manier verbouwen. Dat betekent hier: in een bos. Om maar zo efficiënt mogelijk koffieplanten neer te kunnen zetten zijn elders bossen gekapt. Hier worden bomen benut voor hun schaduw, om de bodem vruchtbaar te houden en bieden ze een plek voor vogels en insecten die op hun beurt weer het ongedierte van de koffieplanten afhouden.

De koffie wordt hier twee keer per jaar geoogst: in mei/juni en in oktober. Deze boer verkoopt zijn koffie alleen lokaal: bij de boerderij en in gespecialiseerde winkels in de omgeving. Vaak gaan in Colombia al de gedroogde koffiebonen naar het buitenland, waar ze verder verwerkt worden tot koffie.

Hier op de boerderij werken maar een paar mensen. In het seizoen doorlopen ze het hele proces tot aan het drogen van de bonen. Dat doen ze in de open lucht, maar omdat het in Colombia nogal eens wil regenen hebben ze er een schuifdak over gemaakt. Ze gebruiken een koffiebrander uit de buurt om van de bonen koffie te maken en krijgen dan het eindproduct terug.

De tour duurt bijna 2 uur en aan het eind krijg je natuurlijk nog een lekker kopje espresso van de eigen koffie. Gelukkig hoefde ik de 5 kilometer niet ook terug te lopen – ik was de poort nog niet uit of er stopte een ‘Willy’: hét lokale vervoermiddel in Salento, een omgebouwde Amerikaanse legerjeep waar je ietwat ongemakkelijk 12 mensen in kunt stouwen.