‘Krzemionki’, wat vuursteen betekent in het Pools, is de naam van te bezoeken mijnen uit de steentijd. Ze waren van 3900 tot 1600 voor Christus in gebruik. De mijnen zijn de eerste bestemming van mijn Pinkstertripje naar het verre oosten van Polen – ik rijd er in 2,5 uur heen vanaf het vliegveld van Warschau.

Het ligt in een bosrijk gebied en heeft een parkeerterrein alsof er dagelijks bussen vol toeristen komen. Deze zaterdagmiddag staan er maar een paar auto’s. Wanneer ik mijn entreekaartje koop (18 zloty/4,20 EUR), wordt er snel een Engelssprekende collega opgetrommeld. Hij vertelt me dat er net om 3 uur een tour is gestart met een gids die Pools en Duits spreekt. Ik zeg dat Duits voor mij ook goed is, en ik kan meteen aanhaken.

Op weg naar de eerste te bezichtigen mijn

Samen met 4 Poolse toeristen en gids Kinga lopen we het bos verder in. Onder de grond hier liggen duizenden vuursteenmijnen. Je kunt ze herkennen aan kuilen in het landschap, een beetje alsof er bommen zijn neergevallen. Eromheen liggen heuveltjes: ophopingen van steenafval dat vrij kwam bij het uitgraven van de schachten. Alles is nu overgroeid met gras en bomen dus het is niet zo heel goed te zien.

Er waren 4 typen mijnbouw hier, maar allemaal hadden ze gemeen dat ze tot zo’n 10 meter diep moesten om de aders met vuursteen te bereiken. Er zijn 2 aders ongeveer een meter boven elkaar. Ze zijn gevormd in de tijd dat er hier een groot meer was: graafgangen die dieren maakten in de bodem van het meer werden gevuld met afzettingen, die uiteindelijk stolden tot de keiharde vuursteen.

Mijntype waarin vanuit nissen gewerkt werd

Bij de derde mijn mogen we als bezoekers ook ondergronds. We dalen een ijzeren wenteltrap af waarna we ons bevinden in een koel gangenstelsel – wel een verademing na de benauwde buitenlucht met 28 graden. Ook in de prehistorie verbonden de mijnwerkers de verschillende kleinere mijnen met gangen. Die van nu zijn echter op maat van 20ste eeuwse bezoekers gemaakt, dus je hoeft je hoofd niet te stoten.

De vuursteen is nog volop aanwezig in de wanden van kalksteen. Het werd hier op haast industriële wijze gewonnen: de vuursteen werd naar de oppervlakte gebracht en daar bewerkt tot hamers en beitels. Deze zijn tot locaties op 600 kilometer afstand teruggevonden. De vuursteen van deze regio is makkelijk herkenbaar omdat het gestreept is, de enige plek ter wereld waar dit voorkomt.

Ondergronds, met de zichtbare zwarte lagen vuursteen

De ondergrondse gang is een paar honderd meter lang. We zien op een paar plekken nog de stutten die door de mijnwerkers zijn aangebracht om te zorgen dat het geheel niet zou instorten. Bijzonder is hier ook een tekening die uit de prehistorie bewaard is gebleven: hij is met houtskool in de wand gekerfd.

Tekening achtergelaten door de vroege mijnwerkers

Eenmaal terug bij de ingang is er nog een tentoonstelling te bezoeken. Ik vraag de weg aan de gids, waarop ze me nog een privé-rondleiding binnen geeft. Alle teksten zijn immers in het Pools en die zou ik niet kunnen lezen. Je kunt hier verschillende soorten vuursteen zie vanuit de hele wereld. Het meeste is van het kenmerkende zwart, dat is ook het enige dat ik ken van mijn vorige bezoek aan een vuursteenmijn – het werelderfgoed in Spiennes (België).

Krzemionki in Polen staat op de nominatie om dit jaar werelderfgoed te worden. Het advies was gematigd positief: er moet nog wat aan de bescherming gedaan worden, maar uiteindelijk komt het wel goed. Een bezoek is in ieder geval een leerzame ervaring.

Geslepen gestreepte vuursteen