Wat is het?
De Vredefortkrater is de grootste en oudste inslagkrater op aarde. De meteoriet die hier zo’n 2032 miljoen jaar geleden landde, was ongeveer 10 kilometer groot. De inslag zorgde voor een krater van 300 – 400 kilometer doorsnee. Hierdoor zijn zeldzame geologische verschijnselen aan de oppervlakte te zien.

Cijfer: 6,5 (Alleen met een gids is dit de moeite waard: anders is het gewoon een eindeloos vlak stuk landbouwgrond, heet en stoffig. Uniek is het in ieder geval.).

Toegang: Er wordt nergens entree geheven. De tour kostte 600 Rand (36 EUR).

Hoeveel tijd: Met de gids ben ik 6,5 uur in het werelderfgoedgebied geweest.

Opvallend: De tour start om 9 uur bij het huis van Jan Fourie. Hij woont in de binnenstad van Parys (inderdaad, vernoemd naar de Franse hoofdstad), één van de twee plaatsjes dichtbij de krater. Er is nog een stel uit Johannesburg aanwezig dat de rondleiding samen met mij gaat doen. We krijgen echter eerst koffie aan de keukentafel, en een powerpoint-presentatie over de achtergronden van wat er zo lang geleden is gebeurd. Jan is vroeger onderwijzer geweest, dus we zullen er wat van opsteken vandaag. De conclusie is dat er 5 specifieke geologische verschijnselen zijn waaruit men heeft afgeleid dat dit een meteorietkrater is, en niet het resultaat van een vulkaanuitbarsting. En van die 5 gaan we ‘in het veld’ vandaag de voorbeelden zien.

We gaan met 2 auto’s onderweg. Jan stapt bij mij in, de Zuidafrikanen volgen in hun eigen auto. De grond waarop de meteoriet is ingeslagen is nu allemaal in privé-bezit, meest in gebruik voor veeteelt. Zonder een gids kom je hier dus nergens: op eigen houtje weet je niet waar je moet zoeken in dit enorme gebied bijna zo groot als Nederland, en alle hekken blijven ook voor je gesloten. Jan heeft naast kennis ook de juiste sleutels!

Er moeten vele hekken worden geopend

Eerlijk gezegd ben ik, als ik dit schrijf 5 uur na de tour, de namen van een aantal van de geologische verschijnselen al weer vergeten. Het gaat in ieder geval om gesteente dat is veranderd (door verhitting) of verplaatst tijdens de meteorietinslag. We rijden in totaal 100 kilometer over onverharde wegen, met een stuk of 8 stops waar iets geologisch of historisch interessants te zien is. De inslag heeft hier voor een krater met meerdere ringen gezorgd, nu nog te zien aan cirkelvormige rijen heuvels in het landschap.

Eén van de langere stops is bij een 19^e eeuwse goudmijn. De meteoriet heeft er ook voor gezorgd dat goud vanuit de diepere lagen in de aarde naar boven kwam. Daardoor zijn er vooral in de regio rond Johannesburg, dat aan de rand van de krater ligt, zoveel vruchtbare goudmijnen. Hier, midden in het kratergebied, is men ook vroeg begonnen met zoeken. Maar de opbrengst was hier veel minder. De mijn ligt verscholen op een stuk land, er is nog een uitgegraven tunnel over waar je doorheen kunt lopen en de resten van gebouwen gebruikt door de mijnwerkers. Ook hier vanaf de weg geen enkele aanwijzing dat er iets te zien is, en ook is er geen enkele vorm van bescherming van de mijn.

Bij de entree van de goudmijn

Verder staan we veel in het open veld, te kijken naar vreemd gevormde stenen. De laatste stop is bij een voormalige graniet-steengroeve. Hier liggen de vierkante stukken graniet als oude grafzerken los verspreid over honderden meters. De groeve is failliet gegaan – en dan laat men hier alles achter. We hebben onderweg ook al veel verlaten en vervallen boerderijen gezien. Bij het uitgraven van het graniet is wellicht het mooiste voorbeeld van de geologische impact van de meteorietinslag naar boven gekomen: het zogenaamde ‘pseudotachyliet’, waarin gesteente door de hoge druk is gesmolten en tot een soort (pseudo-)vulkanisch glas is gevormd.

Pseudotachyliet