Wat is het?
Het Sheikh Safi al-Din Mausoleum in Ardabil is een 16e-eeuws religieus complex. Het omvat de begraafplaats van de 14e eeuwse Soefi-geestelijke Safi al-Din. Zijn navolgers stichtten de dynastie der Safawiden, die van 1501-1722 over Perzië heerste. De geestelijke ligt in een mausoleum in de vorm van een 17,5 meter hoge toren, die uitgroeide tot een belangrijke attractie voor pelgrims. Het complex is in de loop der eeuwen steeds verder uitgebreid. Het bevat ook graftombes van anderen (twee daarvan hebben een eigen toren), en onder andere een (voormalige) bibliotheek, moskee, school, ziekenhuis en bakkerij.

Cijfer: 7,5 (Dit is het eerste voorbeeld van Iraanse bouwkunst dat ik zie op deze reis. Het wordt meteen duidelijk: hier ben ik voor gekomen! De decoratie is zoveel mooier en authentieker dan wat Azerbaijan te bieden heeft. )

Toegang: 200.000 rial (5 EUR) – door de sterk dalende koers en inflatie in Iran zijn de prijzen op de entreekaartjes niet bij te houden. Je krijgt dan ook 2 tickets van 100.000 rial elk.

Hoeveel tijd: Ruim een uur.

Opvallend:
Het complex ziet er van buiten niet al te bijzonder uit. Net als de meeste andere gebouwen hier in Noord-Iran is het van baksteen gemaakt. Je gaat er vanaf de straat naar binnen door een niet al te grote poort. Hier betaal je ook de entree. De boog is als voorproefje al versierd met de karakteristieke geglazuurde tegels.

Toegangspoort tot het complex

Je komt dan in een kleine binnentuin. Het ziet er verzorgd uit, maar het klimaat is er hier niet naar om al veel in bloei te hebben staan. Ardabil ligt op 1300 meter hoogte, en is één van de natste steden van Iran. We zijn er al vroeg in de ochtend (tegen 9 uur), en er zijn nauwelijks andere bezoekers.

Na de tuin ga je weer door een poort, en kom je op de binnenplaats van het religieuze complex. Dit is aan alle vier zijden omringd door gebouwen die bedekt zijn met blauwe tegels met groene en gele accenten. Het is wat bewolkt vandaag zodat het vooral op de foto’s je niet tegemoet schittert, maar in het echt is het indrukwekkend.

De drie torens, waaronder de mausolea van de belangrijkste personen liggen, vallen er een beetje bij in het niet. Toch zijn zij het meest bijzondere aan dit complex. De oudste ‘graftoren’ (die van de oudste heilige, Safi al-Din) ligt half-verscholen achter de andere twee. Hij wordt momenteel gerestaureerd, net als diverse andere onderdelen. De nu grootste toren is die met de mooie (bij)naam ‘Allah Allah-toren’ – deze is gedecoreerd met ontelbare keren het woord ‘Allah’ in Arabische kalligrafie.

Eén van de 4 blauwbetegelde facades op het binnenterrein

Dan is het tijd om naar binnen te gaan. De schoenen moeten uit, want dit is nog steeds een religieuze plek. Je stapt over de drempel, en komt in een prachtig aangeklede ruimte met een bijzondere kleurstelling. Het is veel goud, maar ook donkerrood en blauw spelen een rol. De ruimte zelf is een gebedsruimte, omringd door verschillende nissen met daarin o.a. de tombes van de overledenen die hier geëerd worden.

Het plafond onder de koepels is bedekt met ‘stalactieten’ (in de vorm van de natuurlijke stalactieten in druipsteengrotten) – deze dienen ter versteviging van de constructie.

Plafondversiering in de gebedsruimte

Naast de gebedsruimte is ook de Porseleinkamer zeer de moeite waard. Dit is een grote ruimte in de vorm van een kruis, waarvan de muren bedekt zijn met kleine uitgesneden nissen in verschillende vormen zoals een viool of een vaas. In 16e en 17e eeuw stonden deze nissen (misschien wel 1000!) vol met Chinees porselein, die de Safawidische heersers ontvingen van hun Chinese handelspartners of hebben geroofd. Het meeste daarvan is inmiddels verdwenen naar grote musea in Teheran, net als het fameuze Ardabil-tapijt dat in London is beland en vroeger de hele vloer van deze ruimte bedekte.

Op het buitenterrein is verder nog de ‘school’ vermeldenswaard. Hier gaven leraren les in diverse religieuze en wereldse vakken, en ze deden dat door vanuit een nis in de buitenmuur hun leerlingen (1 à 2, soms 5 per keer) toe te spreken. Deze muur telt nu nog zo’n 30 van deze nissen, de meeste met een speciale verhoging erin voor de leraar.