Wat is het?
De Archeologische opgravingen en de patriarchale basaliek van Aquileia zijn de resten van een belangrijke stad uit het vroeg-Romeinse Rijk, die daarna zijn religieuze betekenis behield in de verspreiding van het Christendom over Midden-Europa. In zijn hoogtijdagen was het een belangrijk handelscentrum, slechts een paar kilometer verwijderd van de Adriatische zee waarmee het via een rivier in verbinding stond. Het telde 100.000 inwoners in de 2^e eeuw na Christus. In 452 werd Aquileia veroverd door Attila en zijn Hunnenleger, en raakte de stad in verval. Slechts een klein gedeelte van de Romeinse gebouwen is opgegraven. De basiliek bleef door de eeuwen heen wel in gebruik: het was de zetel van de patriarch van Aquileia.

Cijfer: 7,5 (Aquileia is een leuk plaatsje in het verre noordoosten van Italië, met tegenwoordig nog maar 3500 inwoners. Het was mijn thuisbasis voor 4 dagen in deze regio: zeer compact, en net toeristisch genoeg om verschillende restaurants en frequente busverbindingen met de omliggende steden te hebben. Hét hoogtepunt van het werelderfgoed is de in uitstekende staat verkerende 4^e eeuwse vloermozaïek in de basiliek).

Toegang: Toegang tot de basiliek kost 9 EUR – dat is een combinatieticket waarmee je de kerk, de doopkapel en de twee cryptes in mag. Er zijn ook losse kaartjes te koop voor de verschillende onderdelen. De archeologische opgravingen in het plaatsje zijn gratis te bezoeken.

Hoeveel tijd: Zo’n drie uur.

Opvallend: De toren van de basiliek is hét herkenningspunt van Aquileia: je kunt hem al van verre zien, en zelfs vanaf mijn hotelkamer had ik er goed zicht op (de klok slaat elk uur…). Ik begon mijn rondtocht door Aquileia bij de basiliek. Eerst bezocht ik daar de doopkapel, waar de kaartjes worden verkocht voor het complex. De achthoekige doopkapel ligt tegenover de grote kerk. Het heeft zijn eigen vloermozaïeken, en er worden hergebruikte heidense sarcofagen tentoongesteld. Beide dateren uit de 4e en 5e eeuw.

Mozaïekvloer in de basiliek

Dit is slechts een voorproefje van wat er te zien in de basiliek zelf. De vloer is er volledig bedekt met mozaïeken (37x20m!). Als bezoeker loop je er een meter of zo boven, op een platform van plexiglas. Niet verwonderlijk voor een havenstad zijn er veel scènes afgebeeld verwant aan de zee: vissen, vissers en inktvissen zijn allen vereeuwigd in mozaïeksteentjes. Maar er zijn ook ‘portretten’ van herkenbare mensen, wellicht van donoren die bij hadden gedragen aan de bouw van de basiliek. Ook zijn er meer symbolische scènes zoals de strijd tussen een haan en een schildpad, het symbool van het christendom tegenover heidendom.

Aan weerszijden van de basiliek ligt een crypte. De crypte van de fresco’s heeft kleurrijke 12e-eeuwse muurschilderingen op de muren en gewelven. Een deel daarvan is in restauratie op het moment, maar je kunt nog steeds het grootste deel van de fresco’s zien. Ze illustreren het leven van de heiligen Marcus en Hermagora, de laatste was de eerste bisschop van Aquileia. De andere crypte, net naast de ingang, wordt de crypte van de opgravingen genoemd. Dit zijn de resten van een hal, met meer mozaïeken en enkele onderdelen van een Romeinse villa.

In de Crypte van de Fresco’s

Na een uur in en rond de basiliek liep ik verder over de hoofdstraat van Aquileia naar de Romeinse ruïnes. Deze bestaan uit meerdere locaties binnen een paar minuten lopen van elkaar. Er wordt hier geen entree gevraagd, maar de plekken zijn omheind en bordjes geven aan dat ze in de winter om 4 uur ’s middags sluiten. Gelukkig bleken de poorten in de praktijk tot minstens een uur later geopend, anders zou mijn bezoek wel erg kort zijn geweest. Hoewel er niets spectaculairs te zien is, vielen drie van de opgravingen op. Het voormalige Forum heeft nog een rij zuilen, die parmantig naast de drukke hoofdstraat van Aquileia staan en schilderachtig afsteken tegen de toren van de basiliek. Aan de overkant van de weg ligt een groot mausoleum uit de 1e eeuw na Christus, dat een paar kilometer buiten Aquileia is gevonden en hiernaartoe verplaatst.

Het meest kenmerkend voor Aquileia zijn echter de overblijfselen van de oude haven. Er is een mooi schaduwrijk pad aangelegd voor een wandeling langs de rivier (nu nog slechts een greppel). De vormen van de pakhuizen en de kades zijn nog gemakkelijk te onderscheiden. Een paar informatieborden geven wat achtergrondinformatie, maar het is moeilijk om je de bedrijvigheid voor te stellen die hier meer dan 2000 jaar geleden heerste.

Resten van de Romeinse haven