Wat is het?
De Houten tserkva’s van de Karpaten zijn een groep van 16 kerken in Polen en Oekraïne. Ze stammen uit de 17e en 18e eeuw. Het zijn van oorsprong oosters-katholieke kerken, die gebruiken hanteren in de orthodoxe traditie terwijl ze wel het gezag van de paus in Rome erkennen. Ook qua architectuur is het een mix van het oosten en het westen. Na de Tweede Wereldoorlog is de oorspronkelijke bevolking naar Oekraïne getrokken, en zijn de kerken op Pools grondgebied rooms-katholiek geworden.

Cijfer: 6,5 (De kerken zijn plaatjes, het kost alleen wel veel inspanning (lees: een hele dag in de auto) om ze te zien. Ze liggen in een lieflijke omgeving aan de voet van de bergen.)

Toegang: Ook hier wordt nergens entree geheven.

Hoeveel tijd: Ik ben er een hele dag zoet mee geweest, van kwart over 8 in de ochtend tot half 5 in de middag. In die tijd heb ik 6 van de 8 kerkjes op Pools grondgebied bezocht.

Opvallend: Hoeveel kerkjes heb je nodig om dit werelderfgoed af te kunnen vinken? Vooraf heb ik ze op een kaart geplot, en het leek te doen om er 6 langs te gaan op één dag. De resterende 2 in Polen liggen helemaal in het oosten, te ver van de andere. Om over de 8 kerkjes in Oekraïne nog maar niet te spreken. De eerste vier kerkjes van mijn keuze liggen in een cluster iets ten zuiden van mijn overnachtingsplaats Nowy Sacz, telkens op zo’n half uur rijden van elkaar.

Iets na negenen sta ik al bij de eerste, die van Powrodznik. Er zijn al andere bezoekers met de auto, en als ik weer wegrijd komt er zelfs een groep fietsers aan. De kerk wordt momenteel gerenoveerd en je kunt niet naar binnen. Snel maar door dus naar nummer 2: de kerk van Brunary. Hier kloppen de GPS-coördinaten niet die ik in mijn TomTom heb opgeslagen, hij stuurt me over een zandweg. Dat kan niet goed zijn, dus ik herprogrammeer de route en stuur aan op het plaatsje Brunary. De kerk blijkt langs de doorgaande weg in het centrum te liggen en is dus makkelijk te vinden. Deze kerk is zwart en heeft witte koepels, erg mooi. De deur staat wijd open, en ook van binnen ziet het er rijk uit met onder andere een grote iconostase (wand met iconen). Net als de meeste andere is de kerk van oorsprong Grieks-katholiek, maar nu in gebruik van de Rooms-katholieke kerk. Het altaar hebben ze maar voor de iconostase gezet.

Koepels van de kerk van Brunary

Het is zondag en ik kom onderweg veel kerkgangers te voet tegen. De werelderfgoedkerkjes zijn zeker niet de enige mooie houten kerken in deze regio: in de meeste worden nog gewoon diensten gehouden. Bij één zie ik tientallen mensen de kerkdienst in de open lucht bijwonen. Ze passen er niet allemaal meer in. Gelukkig hebben de kerken hier luidsprekers zodat je het ook van buiten goed kunt volgen.

Kerkje nummer drie is dat van Kwiaton. Deze heeft een lichte kleur hout, in tegenstelling tot de meeste anderen die zwart of donkerbruin zijn. Het is ook het meest harmonieuze en fotogenieke exemplaar van de hele set. De buurman heeft er blijkbaar genoeg van dat mensen in zijn aardappelveld gaan staan om foto’s van de kerk te maken: het is met een lint afgezet. In het dorp Owczary stond de dienst in de vierde kerk op punt van beginnen. Ik heb er even rondgekeken maar zag niet veel bijzonders.

Nogmaals de kerk van Kwiaton

In de stad Gorlice stop ik om lunch te halen bij een supermarkt en om te tanken. Het viel me trouwens mee dat supermarkten en benzinestations hier ook op zondag open zijn, en er zijn er genoeg van. Overal wonen ook wel mensen. Een leuk restaurantje of terrasje moet je echter met een vergrootglas zoeken: men komt niet veel verder dan een biercafé.

De middag besteed ik aan twee meer afgelegen kerkjes. De kerk van Turzansk (nummer 5) wordt mijn favoriet. Hij ligt in een slaperig dorpje, aan het einde van
een steile rit omhoog. Hij staat in een open veld, en lijkt veel groter dan de andere. Hij heeft ook een separate klokkentoren. In plaats van de gebruikelijke 3 tel ik hier maar liefst 5 koepels. Ze zijn vreemd metalig van kleur. Het is een lekkere plek om even te zitten, en ik eet er mijn perzik uit de supermarkt op. De enige bezoekers die ik hier zie komen voor het kerkhof.

De mooiste: de kerk van Turzansk

De zesde en laatste kerk ligt in het uiterste zuidoostelijke puntje van Polen, op een paar kilometer afstand van de Oekraïense grens. Ik had deze aan mijn route toegevoegd omdat hij me zo lekker afgelegen leek: het dorp Smolnik heeft slechts 182 inwoners. Maar bij aankomst bleek het de drukste van allemaal! Er stonden al een paar auto’s op het parkeerterrein, en ook was er een stel op de fiets. De kerk was open. Hier geen bijzondere muurschilderingen of glanzende iconostase: het decor bestaat uit hertengeweien! Ze bedekken de muren en er zijn zelfs kroonluchters van gemaakt.

Om 4 uur heb ik mijn route erop zitten en rijd naar mijn hotel iets verderop. Het heeft me verrast dat er bij alle kerkjes wel andere bezoekers waren, meest Polen. Onderweg kwam ik twee auto’s met Nederlandse kentekens tegen, maar veel toeristen zag ik verder toch niet in deze uithoek.