We rijden vandaag de bergen in boven Duhok. In de stad is het al vroeg warm, maar boven de omringende bergranden hangt een dikke nevel. Dat belooft niet veel goeds voor de komende dagen als we juist dat gebied gaan verkennen. Je moet trouwens nog een flink eind rijden om Duhok uit te komen: er wonen bijna een miljoen mensen en het is dus een erg uitgestrekte stad.

Rechts van de weg zien we een karakteristiek “fort” uit de tijd van Saddam Hussein. Op de een of andere manier haal je bouwwerken uit die periode er zo uit, ze zijn protserig militaristisch. Dit exemplaar werd gebouwd om Iraanse krijgsgevangenen te huisvesten gedurende de Iran-Irak oorlog. Daarna ging het verder als gevangenis voor Koerdische opstandelingen en later vluchtelingenkamp. Nu staat het leeg, hoewel er plannen schijnen te zijn om er een museum van te maken.

Zo’n uur rijden van de bewoonde wereld ligt het plaatsje Lalesh, de heilige plaats van de Jezidi’s. Diep in de mist helaas. Je ziet het eigenlijk pas als je middenin de hoofdstraat staat. Daar begint ook meteen het ritueel van dit bezoek: je moet je schoenen in de bus laten, dit is zo’n heilige plek dat je er zelfs in de straten alleen met blote voeten mag lopen. Gelukkig mag het ook met sokken aan, de grond is nogal koud vandaag.

We worden opgewacht door een lokale gids, die een bekende is van onze reisleidster. Het is nog een jonge jongen, maar hij spreekt behoorlijk goed Engels en hij is heel enthousiast. Hij is een lid van één van de twee families die permanent in Lalesh wonen. Deze families leveren ook de heilige mannen van de religie van de Jezidi’s – zijn oom is er één van.  Achter hem aan lopen we het terrein op, en gaan één van de tempels binnen.

Het is vandaag een feestdag, en er zijn Jezidi’s van heinde en verre gekomen om de tempel te bezoeken. Je kunt er je kind laten dopen. Of bidden voor geluk door een knoop te leggen in één van de veelkleurige doeken. De tempel zelf is niet zo oud, maar volgens de gids is er op deze plek al 72 keer een tempel vernietigd en daarna weer opgebouwd. De Jezidi’s hebben een bijzonder geloof, en zijn niet populair bij hun islamitische buren.

Olijfolie speelt een belangrijke rol in de beleving van het geloof. Ze maken die zelf: in de omliggende dorpjes staan olijfbomen. Door een behandeling van de 7 heilige mannen wordt de olie zelf geneeskrachtig. In het binnenste van de tempel staan vaten vol met dat spul (en de vloer plakt lekker door de olieresten). Gelovigen deppen wat olie op plaatsen waar zij genezing nodig hebben, we zien er eentje het in zijn oor doen.  We zijn dan inmiddels in het meest mystieke deel van het complex aangekomen, een grot met zwartgeblakerde wanden.

Een groep mannen, meest in de traditionele Koerdische dracht, komt in processie blootvoets aan ons voorbij. Ze groeten vriendelijk, en zijn net zo nieuwsgierig naar ons als andersom. Naast het smeren van de olie en het leggen van de knopen is er nog een activiteit die vrijwel niemand overslaat: het is de bedoeling dat je een rode doek bovenop een randje in de grot gooit. Je mag drie keer proberen, het is net kermis. Als je goed gooit, mag je een wens doen.

Zodra we ons weer buiten wagen, worden we belaagd door een groep jongeren die dolgraag met ons op de foto wil. Vooral blonde vrouwen en lange mannen zijn in trek als fotopartner. Sommige jongens en meisjes spreken erg goed Engels – dat is wel een teken dat veel van de Jezidi’s tegenwoordig elders in Europa onderdak hebben gevonden. Ook onze gids heeft een vriendin die in Duitsland woont. De Jezidi’s trouwen overigens alleen maar binnen het eigen geloof, en je kunt ook niet bekeerd worden.

Je kunt het in de mist niet zo goed zien, maar op de tempel staan twee typische Jezidi-symbolen. Het zijn omgekeerde zonnestralen die samen een kegel vormen. In het geloof van de Jezidi staat de aanbidding van de zon centraal, vandaar. We hebben deze ‘hoedjes’ de afgelopen dagen al vaker langs de weg gezien. Hier in Lalesh bieden ze een mooie achtergrond voor de feestende jongeren. Muziek klinkt zachtjes uit hun telefoon of iPad, en een groepje jongens danst er in een kring omheen.

Het was een indrukwekkend bezoek, het was het onderdeel van het reisprogramma waar ik het meest naar heb uitgekeken en het heeft zeker niet teleurgesteld. Ik heb het ook wel koud gekregen gedurende de twee uur dat we daar op kousenvoeten rondgelopen hebben, dus ik ben blij de bus weer in te kunnen.

We rijden door naar het dichtstbijzijnde stadje voor een verwarmende thee. We gaan zitten bij een traditioneel theehuis dat een beetje het domein is van de oudere Koerdische mannen. Maar we zijn zeker wel welkom. Vanachter het raam slaan we het schouwspel gaande dat zich aan de overkant van de straat afspeelt: onze buschauffeur wordt op de bon geslingerd omdat hij daar niet mag parkeren. De politie is er als de kippen bij om een bekeuring uit te schrijven. Discussiëren helpt niet meer.

Na dit intermezzo rijden we naar iets wat het paradepaardje van het Koerdisch toerisme moet worden: de vallei van Khanes. Daar liet de Assyrische koning Sanherib in de 7^e eeuw voor Christus een aquaduct aanleggen en afbeeldingen uit de rotsen houwen. Dit is de eerste plaats in Koerdistan waar we entree moeten betalen:  500 Iraakse dinar (ofwel 0,30 EUR).

Om een voor toeristen interessante archeologische vindplaats te worden, moet er nog heel wat gebeuren. Het ziet er rommelig uit – het helpt voor de eerste indruk al niet echt dat een minister erboven een villa heeft laten bouwen, en er naast een betonnen bouwval van een hotel staat. Er is geen informatiebord of zo – er ligt alleen een groep rotsen met gaten erin langs een rivier. Het is dat ik goed oplet, anders had ik deze mooie sculptuur van een Assyrische koning gemist:

Als je wat verder klautert over de rotsen kom je bij een ander symbool van de Assyriërs: een stier met twee vleugels. Hier krijg je een vleugje mee van een van de grootste machten in deze regio ten tijde van de oudheid. Het hoogtepunt van de Assyrische beschaving ligt in Assur. Dat is één van de drie Iraakse werelderfgoederen, en hier hemelsbreed maar zo’n 200 kilometer vandaan. Maar helaas, het is net als de andere twee totaal onbereikbaar geworden omdat ze in gebied liggen waar nog gevochten wordt of het anderszins gevaarlijk is.

Met veel geld en liefde voor het verleden moet er iets van te maken zijn, maar ik krijg het idee dat de Irakezen & Koerden hun geld liever anders besteden. Erg zuinig op hun huidige bouwwerken zijn ze al niet eens. Toch ben ik blij dat ik een piepklein stukje van de Assyrische beschaving heb kunnen zien vandaag.

We rijden daarna terug naar Duhok voor een late lunch. Daarna kijken we nog even bij het fort van Saddam (zie mijn eerste foto), maar daar kun je niet gemakkelijk dichtbij komen. Ook rijden we naar het grote stuwmeer van Duhok. Het is erg druk hier in de stad, er is zoveel verkeer dat het wel lijkt of je in het centrum van een grote stad in Nederland bent terecht gekomen. Maar er is genoeg te zien langs de kant van de weg om je niet te hoeven vervelen. Opeens staan we bijvoorbeeld naast een terreintje waar rijlessen gegeven worden. De kandidaten slingeren voorzichtig tussen pilonnen door en nemen een heuveltje. Je hebt hier wel wat stuurmanskunst nodig om de weg op te kunnen.