Oezbekistan is het land van de blauwe tegeltjes, de klaprozen, de theetuinen en vooral ook de alomtegenwoordige ronde broden. Turkmenistan is het land van de megalomane dictator Türkmenbashi en zijn opvolger: overal zie je hun portretten en standbeelden. Verder veel goud, marmer en politie op iedere straathoek.

Gedurende de eerste twee weken van mei 2010 maakte ik een rondreis door beide landen. Veel van de steden en bezienswaardigheden zijn wat doods en er hangt nog een duidelijke Sovjet-sfeer in de straten. Voor het eten of het landschap hoef je er ook al niet naar toe. Maar ik bezocht wel alle culturele hoogtepunten die uniek zijn in de wereld, genoot van het buiten “hangen” in de theehuizen en de gekte van Turkmenistan.

Deze reis is georganiseerd door Dim Sum Reizen. Hij werd voor het eerst uitgevoerd, en er waren slechts 6 medereizigers. Ik had deze reis uitgekozen vanwege de uitgebalanceerde route en de bijzondere combinatie Oezbekistan – Turkmenistan. Achteraf gezien heeft de reis aan alle verwachtingen voldaan: veel rust en comfort en alle grote bezienswaardigheden gezien.

Ik heb de reis echter wel veel minder intens beleefd dan wanneer ik alleen reis: alle contact met de lokale bevolking (al is het alleen maar op busstations, in hotels) is al door een ander gedaan. Ook word je steeds zonder moeite voor een monument of een hotel afgezet, zonder dat je je hebt moeten oriënteren waar je bent. In Oezbekistan kun je volgens mij prima alleen reizen, het is op zijn geheel eigen manier vrij toeristisch (vooral veel Fransen). In Turkmenistan moet je verplicht met een lokale gids op stap.

Visa

Voor zowel Oezbekistan als Turkmenistan is een visum nodig. Dat voor Oezbekistan heb ik geregeld via een visumburo vanuit Nederland. Je moet allerlei formulieren invullen, een (zelf gefabriceerde) werkgeversverklaring overleggen en een uitnodigingsbrief hebben. En ook nog eens 80 EUR neertellen. Ook aan de grens zijn de Oezbeken echte ambtenaren, je moet steeds 2 identieke papiertjes invullen met al je gegevens. En dan hebben ze vaak alleen maar de formulieren in het Russisch, zodat je van een voorbeeld moet aflezen wat je waar neer moet zetten.

De Turkmenen hebben een nog slechtere naam op het gebied van bureaucratie dan hun buurland, maar dat blijkt in de praktijk alleszins mee te vallen. Het visum kun je hier aan de grens kopen, en kost 55 dollar plus 10 dollar voor nog een soort reisvergunning. De grensovergang bij Türkmenabad is helemaal vernieuwd en goed georganiseerd. Je bagage gaat wel door de scanner maar ze zijn niet meer vervelend met alles uit laten pakken en doorzoeken of zo.

Geld

Vooral in Oezbekistan verlies je de waarde van geld wel uit het oog. Voor 50 EUR krijg je een paar stapels sum, bijeengehouden door elastiekjes. Je kunt overal wisselen, dollars of euro’s maakt niet uit. Je kunt souvenirs ook wel met dollars betalen. Voor eten in een straattentje betaal je 1,5-2 EUR inclusief thee en brood. In een restaurantje is dat ca. 3-4 EUR.

In Turkmenistan hebben ze onlangs de New Manat ingevoerd. Deze is 0,30 EUR waard. Het is hier ook iets duurder dan in Uzbekistan. Voor het eten betaal je tussen de 5 en 8 EUR. Wisselen is hier moeilijker, er wordt streng opgetreden tegen de zwarte markt. Je moet dus naar een bank. Ze willen hier eigenlijk alleen dollars, ook entreeprijzen zijn meestal alleen in dollars. Zo kost het Nationaal Museum 10 dollar entree, en een fototicket voor Merv of Konya Urgench 2 dollar.

Vervoer

We hebben bus, trein en vliegtuig als vervoermiddelen gehad – allemaal behoorlijk comfortabel en geen erg lange reisdagen. Vliegtickets zijn hier spotgoedkoop: slechts 17 dollar bijvoorbeeld voor de vlucht van Ashgabat naar Dashovuz.

De intercontinentale vlucht van en naar Tashkent hebben we gedaan met Air Baltic. Je vliegt eerst in een uur of 2 naar Riga, dan is het even wachten op het overigens prettige en moderne vliegveld aldaar, en dan nog 5 uur doorvliegen naar Uzbekistan. Air Baltic is wel een echte lowcost maatschappij, dus geen vertier aan boord en eten / drinken moet je betalen. Verder wel een rustige vlucht in een eigentijds toestel.

In Oezbekistan hebben we de trajecten Tashkent – Samarkand en Samarkand – Buchara afgelegd met luxe treinen: de Registan en de Sharq. In de eerste hadden we coupées voor 6 personen, in de laatste eerste klas zitplaatsen in brede nepleren stoelen met veel beenruimte.

Hotels

Hotel Raddus JSS in Tashkent heeft wel een heel apart interieur. Je kunt “buiten” ontbijten in een ruimte met zwembad en biljarttafel die er uit ziet alsof het ook wel eens als disco gebruikt wordt. De kamers zijn oud en alles zit een beetje los. Het ontbijt is mager. Het hotel ligt in een wat rijkere buurt, en er zit een prima restaurant (“Dervish”) net even verderop.

Zarina, in Samarkand, ligt in een Russisch aandoend woonwijkje vlakbij het Registan. Kamers liggen aan een binnenplaats met lekkere hangbanken om ’s avonds te zitten. De kamer zelf is vrij klein en er is niet veel licht. Verder wel in orde.

Hotel Sultan in Buchara was het beste hotel van deze reis. Het ligt perfect, pal tegenover de vijver van Lyabi-hauz, naast een internetcafé en supermarktje. Brede, lekkere bedden. Hotel is pas 4 jaar oud. Ontbijt is in de kelder, ze hadden er o.a. pannenkoeken. Voor een paar EUR hebben ze ook mijn was gedaan.

Margush in Mary. Lekker schoon, modern, protserig hotel in Turkmeense stijl. We slapen met uitzicht op de moskee en horen voor het eerst deze reis (zachtjes) de oproep tot gebed. Goed ontbijt met o.a. mijn favoriete schapenkaas.

Ak-Altyn Plaza in Ashgabat is een echt groot, luxe zakenhotel. Het ligt wel ver van het centrum, voor zover Ashgabat überhaupt een centrum heeft. Heerlijk continentaal ontbijtbuffet met o.a. muesli en yoghurt. Je kunt er ’s avonds ook lekker eten, en ook eens wat anders dan shaslick. Wel prijzig uiteraard (8-10 EUR).

Uzboy Hotel in Dashovuz: maar voor één nacht. Saaie plaats die als uitvalsbasis dient voor Konya Urgench. Het bed was kei- en keihard, je kreeg blauwe plekken als je op je zij ging liggen. Hier ’s avonds ook gegeten, bij gebrek aan andere restaurants in de buurt. Was wel behoorlijk, net als het ontbijt.

Sobir Arkonchi in Khiva is een middelgroot hotel net binnen de poorten van de Itchan Kala, de oude stad. Vriendelijke sfeer, populair bij groepen. We sliepen hier in een ruime hoekkamer met uitzicht. Het ontbijt wordt aan tafel geserveerd en komt o.a. met warme gerechten zoals pannenkoeken en gebakken ei. Eigenlijk het enige minpunt zijn de bedden, waar grote veren in zitten die in je rug prikken.

Eten

Voor de gevarieerde keuken hoef je hier niet naar toe: het standaardeten bestaat uit gegrild schapen- of rundvlees, met brood en soms een salade van tomaten en komkommer. Daarbij drink je groene of zwarte thee. In de grote steden kun je naast de handvol traditionele Oezbeekse/Turkmeense gerechten ook wel een pizza of meer uitgebreide salades krijgen. Ondanks dat beide landen in essentie islamitisch zijn, wordt er volop bier en wodka gedronken.

Shaslick: hét nationale gerecht. Je kunt meestal kiezen tussen lam, rund of gehakt aan de spies. En dan aangeven hoeveel spiezen je wilt hebben. Erbij komt een schaaltje uien en brood.

Manti, deegflapjes gevuld met (schapen)vlees en ui. Met een yoghurtsausje en wat koriander of peterselie. Je ziet het vooral in Oezbekistan. In Turkmenistan kun je “ravioli” krijgen, dat is net zoiets maar dan met kleinere flapjes.

Dimlama, een gerecht met veel groenten. Hier: pompoen, aardappel, wortel en kool. Samen met wat rundvlees gestoofd.

Plov, rijst gestoofd met wortelen, rozijnen, ui en schapen- of rundvlees. Het moet redelijk lang vantevoren bereid worden, dus ze hebben het alleen op bestelling of op voorraad.

Ontbijt in het hotel in Khiva. De grote ronde broden zie je overal in Uzbekistan. Als ze vers zijn, zijn ze heerlijk. Erbij krijg je meestal schapenkaas, honing, pruimenjam en ei.